zondag 22 januari 2017

Het reptielenbrein overwinnen

In mijn ideale samenleving staat zorgzaamheid centraal: voor jezelf en tegelijkertijd voor de ander. Ieder mens heeft namelijk veiligheid nodig, sociale verbinding, autonomie, zingeving en zo meer. Wat we met zijn allen nodig hebben is een nieuwe, gedeelde, moraal gebaseerd op de universele behoeften van de mens.
In mijn ideale samenleving leeft iedereen in harmonie met –en respect voor- de eigen emoties & behoeften, in harmonie met –en respect voor- de emoties & behoeften van anderen. 

Het voertuig is empathie, niet voor niets is dit in elke religie de basis, de overeenkomstige factor. Het begint bij empathisch luisteren naar onszelf en anderen. Velen hebben geen idee wat dit echt is, en ook wat het niet is. Het is in ieder geval niet: adviseren, opvoeden, of sympathiseren. Het is wel: erkennen wat er in jou leeft en wat in anderen leeft, zonder oordeel. Dat is de start: erkenning.

Sinds tien jaar houd ik mij bezig met Nonviolent Communication, in Nederland wordt het steeds vaker ‘Verbindende Communicatie’ genoemd. Ik ben er inmiddels internationaal gecertificeerd trainer in, geef trainingen, interactieve lezingen en ik publiceer erover. Ook de Sociocratie, met de Consent-besluitvormingsmethode en de Deep Democracy behoren tot mijn inspiratiebronnen. Deze hangen allemaal met elkaar samen. Hoe kunnen we de wereld voor iedereen een beter oord maken? Weg met het cynisme, want het kan!

Mensen het bewustzijn geven dat alles wat ze doen – en niet doen-  gedaan wordt om een (dikwijls onbewuste) behoefte te vervullen, dat is waar ik me in mijn trainingen mee bezighoud. Op behoefteniveau ontstaat geen strijd, want die behoeftes zijn er nu eenmaal. Op strategie-niveau ontstaat strijd: hoe mensen behoeftes vervullen. Dus kunnen we op zoek gaan naar strategieën die ieders behoeftes vervullen? Dat is de grote uitdaging, zowel thuis als in de wereldpolitiek.


Wat je hiervoor nodig hebt is wezenlijke nieuwsgierigheid naar wat er in jezelf omgaat en in anderen. Dan moet je dikwijls door een laagje angst heen. Onze primitieve driften, drijven ons dikwijls tot ‘fight-, flight-, freeze-reacties’ en die brengen ons juist niet waar we wezen willen. Alsmaar weer reflecteren op de momenten die niet gingen zoals je had gewenst helpt daarbij. 

Overigens ook: vieren van alle momenten die wel gingen zoals je wenst! Dit brengt een verrijking van ons bewustzijn en het leidt tot persoonlijke ontwikkeling. Kunnen we nu eindelijk eens die primitieve dierlijke driften overwinnen en met elkaar een menswaardige beschaving creëren?!
Elke dag weer is een uitdaging, om alle momenten dat je getriggerd wordt verantwoordelijkheid te nemen voor wat er in je leeft in goede afstemming met anderen. In het verkeer, een rij in de winkel, communicatie met collega’s, hoe je je kinderen opvoedt, wat je op social media post en hoe men daarop reageert: alsmaar weer kan je oefenen om in verbinding te zijn met jezelf en de ander, op een manier die niemand schaadt maar die iedereen verrijkt.

Mijn grote wens is dat de wijsheid van de Nonviolent Communication doordringt tot degenen op verantwoordelijke posities: politici, directeuren van grote bedrijven en van grote instellingen. Hoe mooi zou het zijn als in de politiek empathisch naar elkaar geluisterd wordt, als de onderliggende waarden helder op tafel komen en er dan pas naar oplossingen wordt gezocht, die aan ieders waarden tegemoet komen. Ik geloof erin.

In mijn ideale samenleving wordt overvloed gedeeld, vanuit het besef dat schaarste altijd tot strijd leidt en de wereld onveilig maakt. Voor ieder die wil dat de wereld een veilig oord is voor iedereen: verdiep je ten eerste in jezelf: wat doe jij dat ons nog van vrede afhoudt?





vrijdag 13 januari 2017

Meer aandacht voor motivatie in het Voortgezet Onderwijs

 Het voortgezet onderwijs kent helaas nog steeds te veel drop-outs. Het programma Dreamschool (momenteel een serie van drie afleveringen op NPO3, woensdagavond) laat overtuigend zien dat elke voortijdig schoolverlater een individu is met onbenutte vermogens, kwetsbaarheden en een dikwijls tragisch verhaal van een zwak thuisfront. De oprichtster, bokskampioene en zelf voortijdig schoolverlater, Lucia Rijker, stelt: zie de potentie van elke leerling. Helaas slaagt het voortgezet onderwijs daar blijkbaar onvoldoende in.
Wat het programma ook laat zien is dat leerlingen moeilijk in beweging te krijgen zijn. Deze drop-outs krijgen uitgekiend lesprogramma voorgeschoteld, van bekende Nederlanders zelfs, maar hangen toch al snel weer ongeïnteresseerd achterover.

Het VO gaat mij aan het hart, omdat ik de leeftijd van 12-18 cruciaal acht voor een vervullend mensenleven. Als ergens in die jaren geen innerlijk vuurtje gaat branden, kunnen mensen een leven lang dolen tussen diverse beroepen, zonder dat er richting in zit. Ik zie de taak van het VO dan ook als het aansteken van vuurtjes, waarbij de leerling zelf de brandstof al in zich heeft. Een leerkracht is primair een vuurtjesaansteker, in tweede instantie gaat het om kennis overbrengen. Zonder brandend vuurtje, slaat de kennis niet aan.

De potentie zien van elke leerling vind ik uitermate belangrijk, maar daarnaast is er veel meer aandacht nodig voor de vraag: wat motiveert een leerling? In de tijd dat ik in het VO zat, deed deze vraag er niet toe, in de tijd dat ik lesgaf in het VO deed deze vraag er te weinig toe (waardoor ik er ook weer uit ben gestapt) en nu ik Dreamschool zie besef ik weer dat dit de sleutel is. Wat zet jongeren in beweging? Waaruit putten ze de nodige energie om welk doel te bereiken?

Aan motivatie gaat iets vooraf: inspiratie, ergens in geloven. Plus dat bij motivatie gerichtheid op een doel nodig is: iets willen bereiken. Inspiratie, motivatie, vooruitgang, doel. Motivatie staat niet op zichzelf.

Het probleem in het VO is dat volwassenen verwachten van leerlingen dat ze gemotiveerd zijn, terwijl aan de basis de inspiratie (het geloof) al ontbreekt en het doel, dat diploma, voor veel leerlingen een nietszeggende abstractie is. Dus zijn jongeren, die mooie jongeren met hun ongelofelijke potentie, heel goed in niets doen. Een stelling van mij is: jongeren kunnen bergen verzetten, maar ze kunnen zich ook als een berg verzetten. In dat verzet schuilt heel veel potentiële energie. Hoe kan je die ten goede aanwenden? Ik deel volledig Lucia Rijkers missie en ben ook blij met dit programma. Het is een helder inkijkje in wat werkt en wat niet.

Eerlijk gezegd kan ik de jongeren van Dreamschool, die in de eerste les alweer gingen bankhangen, geen ongelijk geven. Is hun überhaupt gevraagd wat ze willen leren? Lesstof wordt jongeren sowieso alsmaar ongevraagd voorgeschoteld. Op die leeftijd krijgen ze echter steeds meer hun eigen voorkeuren en interesses, mogen die ertoe doen? Het feit dat hun niets gevraagd wordt, en ze les na les over zich heen krijgen, creëert een consumptieve en dus onverschillige houding.
Ook het begrippenkader van de lesgever sluit niet altijd aan. Als de kloof tussen wat leerlingen niet weten en wat ze aan leerstof aangeboden krijgen te groot is, wat kunnen ze dan doen? Ze kunnen aangeven dat ze het niet snappen, maar als de lesgever het jargon, of de lesstof, niet aanpast zijn ze machteloos en kunnen ze niets anders doen dan de les uitzitten. Dat is saai, plus dat ze moedeloos worden van het feit dat ze dit blijkbaar weer niet kunnen. Dat ze na de les een joint gaan roken, om het zoveelste gevoel van falen te dempen, snap ik, al denk ik met heel mijn hart: doe dat nou niet!
Dan heb ik het nog niet eens over de wijze waarop de lesstof aangeboden wordt: meestal via taal en abstracties. Iets leren via doen en beleving werkt dikwijls beter en wordt door de meeste jongeren als leuker ervaren. In Dreamschool zie je dat duidelijk bij de les fotografie, daar komen de meesten wel in beweging en ervaren ze positiviteit.

In Nederland is het VO gelukkig in beweging, scholen onderscheiden zich steeds meer in aanpak, vanuit inspiratie. Er valt dus iets te kiezen. Het blijft echter worstelen met geld- en ruimtegebrek. Helaas hanteert men ook op veel scholen nog een te massaal, klassikaal, systeem, waarin brave leerlingen het goed doen, maar waarin leerlingen zonder sterke basis verzuipen en leerlingen met een te sterke eigen wil niet passen.


Het voortgezet onderwijs heeft een enorme verantwoordelijkheid: jonge mensen in een cruciale levensfase richting geven in hun leven. Mijn wens is dat er veel meer aandacht (en geld) besteed wordt aan wat hier allemaal bij komt kijken. Dreamschool toont het belang hiervan overtuigend aan.